معرفی کامل پاسارگاد شیراز

بنای باستانی پاسارگاد شیراز از دوره پادشاه کوروش هخامنشی آغاز و در دوره پادشاهان دیگر با اضافه شدن کاخ ها و دیگر بناها کامل شد.

مجموعه باستانی پاسارگاد شیراز شامل آرامگاه کوروش، کاخ های متنوع هخامنشی، و باغ های آن است که از دوره های هخامنشی به جا مانده اند.

بنای باستانی پاسارگاد شیراز، مکان های دیدنی بسیاری دارد و از مهم ترین جاذبه های گردشگری شیراز می باشد. سالانه افراد زیادی علاوه بر داخل کشور، از خارج کشور نیز برای بازدید این بنای تاریخی به شیراز سفر می کنند. یکی از آثاری که از دوران پرشکوه هخامنشی به جا مانده، مجموعه آثار باستانی پاسارگاد است.

در پاسخ به سوال مجموعه پاسارگاد شیراز در کجا قرار دارد؟ می توان گفت که این مجموعه در شهر مرودشت استان فارس و در دشت مرغاب قرار دارد.

 این آثار باستانی شامل یک مجموعه بزرگ است که آرامگاه کوروش، کاخ هایی که در زمان داریوش و در دوره خشایار شاه بنا شده در آن قرار دارد.

همچنین باغ های شاهی، مقبره کمبوجیه و کاروانسرای مظفری نیز در این مجموعه باستانی قرار دارد. جالب است بدانید که اولین پایتخت هخامنشیان، این مجموعه باستانی بود که مساحت آن ۱۶۰ هکتار وسعت داشت و در احاطه دشتی بزرگ بود.

یک بنای معروف در این آثار باستانی، آرامگاه کوروش می باشد. این مجموعه یک اثر ایرانی است که در سال ۱۳۸۳ در میراث یونسکو ثبت شده است. قدمت پاسارگاد مربوط به پیش از دوره هخامنشیان می باشد. آرامگاه کوروش در این مجموعه باستانی از بناهای مقدس آن به شمار می رود. همان طور که گفته شد آرامگاه کوروش مربوط به دوره پادشاهی کوروش می باشد که به دستور این پادشاه این بنا ساخته شده است.

                                            

 منطقه پاسارگاد شیراز

 علاوه بر آن باغ های پاسارگاد نیز در دوره پادشاهی کوروش بنا شده اند. با توجه به گفته های منابع آن دوره، دشت مرغاب که آرامگاه کوروش در احاطه آن بود یک باغ بزرگ از کاخ های زیبا و مجلل بود.

در این مجموعه باستانی، کاخ ها و باغ های بسیاری وجود داشته که امروزه از بین رفته اند. آرامگاه کوروش به دلیل یکی از شخصیت های مهم سیاسی جهان، دارای اهمیت بسیاری می باشد. همچنین توجه گردشگران داخلی و خارجی به آن بسیار است.

بنای زیبای پاسارگاد، شباهت زیادی به معماری زیگورات چغازنبیل دارد و با دیگر کاخ های پاسارگاد، یک کیلومتر فاصله دارد. مقبره کوروش بزرگ، از معماری ایرانی میان رودان، یونان و مصر برگرفته است. مقبره کوروش هخامنشی، با ظاهری ساده به شکل خانه بنا شده که سقف آن از بیرون به صورت یک شیروانی است.

 یکی دیگر از آثار باستانی پاسارگاد، آرامگاه کمبوجیه است که متعلق به دوره هخامنشی می باشد. این بنا مشهور به زندان سلیمان و برج سنگی می باشد‌. این بنا نیز به سبک آرامگاه کوروش ساخته شده است. با توجه به نظر باستان شناسان، بنای آرامگاه در یک آتشکده قرار داشته است.

اما از این بنا، تنها یک دیوار باقی مانده که در مسیر کاخ های اختصاصی پاسارگاد قرار دارد. نمونه ای دیگر از آثار باقی مانده از مجموعه آثار باستانی پاسارگاد، تل تخت است. پس از احداث تخت جمشید توسط داریوش هخامنشی، این دژ بنا شد.

مساحت این دژ دو هکتار بود و تالار هایی با سکو های بزرگ و اتاق و انبار متنوع در این دژ بنا شده بود. بنای تل تخت مشهور به مادر سلیمان نیز می باشد. این عمارت پیش از داریوش، تشریفاتی بود که پس از آغاز حکومت داریوش، به یک ساختمان بزرگ تبدیل شد.

بنای باستانی پاسارگاد شیراز

 یکی از حکام فارس مشهور زنگی در قرن هفتم هجری مسجدی را در نزدیکی آرامگاه کوروش بنا کرد. این مسجد از قدیمی ترین مساجد ایران محسوب می شود که در سال ۶۰۲ هجری قمری ساخته شده است.

از دیدنی ترین های جذاب و زیبا در مجموعه باستانی شیراز، باغ پاسارگاد است که در اطراف آرامگاه کوروش قرار دارد. پردیس پاسارگاد، باغ شاهی پاسارگاد و پردیس کوروش از نام هایی است که مجموعه باستانی شیراز به آن معروف است. از این آثار باستانی، اثرات کمی به جا مانده است که در این مجموعه دیده می شود.

مجموعه پاسارگاد شیراز، از باغ های ایرانی است و با معماری خاصی ساخته شده است. کاخ های زیادی نیز در این مجموعه بنا شده بود که امروزه از بین رفته است.

 عمارت های تابستانی و استخر های آب در این باغ ساخته شده است. این مجموعه در آن زمان در مسیر عبور آب قرار داشت که با دیوار های بلند احاطه شده بود.

گردشگران و جهانگردان از این باغ بازدید کردند و با عنوان پرشین گاردن مطالب و کتاب هایی نگارش کردند. باغ پاسارگاد شیراز، به نام پردیس کوروش نیز مشهور است که بر اساس معماری اولین باغ های ایرانی طراحی شده است.

در زمان هخامنشیان، کوروش باغ شاهی شیراز را به یکی از زیبا ترین باغ ها با استفاده از درخت های متنوع، گل های زیبا و پرندگان مختلف تبدیل کرد.  این باغ یکی از باغ های جذاب و منحصر به فرد بود. این باغ نمای زیبایی از آب نما داشت.

آرامگاه کوروش در کجا قرار دارد؟

 این آب نما علاوه بر آبیاری پردیس، از لحاظ تزئینی و زیبایی بسیار پر کاربرد بود. این آب نما ها به زیبایی پاسارگاد و فضای سبز باغ شاهی می افزایند. کاخ های پاسارگاد شیراز ، در قسمتی که چهارباغ نام دارد، بنا شده اند.

قبل از آن باغ پاسارگاد به شکل دژ بود که شاهان ماد ها ساکن آن بودند. هنگامی که کاخ و مجموعه ساختمان های پاسارگاد در محوطه ای با طول دو و نیم کیلومتر بنا شد، این شهر به عنوان پایتخت فرمانروایان هخامنشی یعنی کوروش و کمبوجیه انتخاب شد. کاخ پذیرایی کوروش واقع در غرب دهکده مادر سلیمان بود. نقش های برجسته ای از حیوانات در حال جنگ بر روی درب ورودی قرار دارد که به عنوان نگهبان تالار می باشد.

کاخ دروازه نیز از کاخ های با شکوه پاسارگاد محسوب می شود که تالار بزرگی دارد. بر روی دیوار باقی مانده از این کاخ، نقش هایی مانند انسان در حال نیایش دیده می شود‌.

از دیگر مجموعه باستانی پاسارگاد، کاخ اختصاصی می باشد که تالار مرکزی آن دارای ۳۰ ستون است و در پنج ردیف مقرر شده اند. زیر ستون های بنا به شکل مکعب های دو پله ای هستند و از سنگ های سیاه و سفید ساخته شده اند. در قسمت جنوبی شرقی کاخ، یک ایوان قرار داشت با دو ردیف به تعداد ۲۰ عدد ستون بود و مرکز آن محل مستقر شدن شاه بود که مشهور به تخت سنگی بود.

محل قرار گیری آرامگاه کوروش

یکی دیگر از کاخ ها که در شمال مجموعه پاسارگاد شیراز قرار دارد، کاخ بار عام می باشد. این کاخ یک تالار بزرگ است که هشت ستون دارد. بخش های دیگر کاخ بار عام، ایوان و دو اتاق است. تنها یک ستون از بین این هشت ستون باقی مانده که به ارتفاع ۱۰ متر می باشد. از ستون های بازمانده تالار بار عام کوروش، ستون هایی که در دوره اتابکان فارس برای ساخت مسجد در اطراف آرامگاه کوروش استفاده می شد بود.

این تالار دارای چهار ورودی بود که به چهار ایوان ختم می شد. ستون و درگاه تالار ساخته شده از سنگ سیاه بود. طرح هایی از پاهای انسان و عقاب بر روی این ستون ها حک شده بود. طرح هایی که بر روی این کاخ دیده می شود از ملت های دیگر جهان برگرفته است.

کاخ اختصاصی پاسارگاد شیراز، از دیگر بناهای مجموعه باستانی پاسارگاد می باشد که در فاصله ۱۳۰۰ متری شمال شرق آرامگاه کوروش مقرر بود. این کاخ اختصاصی به مساحت ۳۱۹۲ متر مربع از یک تالار مرکزی با دو ایوان غربی و شرقی تشکیل شده بود.

دو اتاق در گوشه های شمال و جنوب ایوان غربی این کاخ وجود داشت که دیگر هیچ اثری از آن ها باقی نمانده است. دو درب اصلی این کاخ به سمت ایوان شرقی و غربی باز می شد.

علاوه بر آن در سمت جنوب و شمال تالار دو درگاه فرعی قرار داشت. معماری بنای کاخ اختصاصی به صورت ساده می باشد که از سنگ های سیاه و سفید ساخته شده بود. نقش برجسته هایی بر روی درگاه کاخ دیده می شد که تصاویری از شاه و مستخدم او بود.

آثار باستانی و تاریخی

در اطراف آرامگاه کوروش، کاروانسرای مظفری قرار داشت که در دوره آل مظفر ساخته شده بود. این کاروانسرا حیاطی به مساحت ۲۰۰ متر دارد که به شکل نامنظم است.

بنای این کاروانسرا از سنگ های سفید کاخ های موجود در پاسارگاد ساخته شده بود. کاروانسرای مظفری در شیراز، یک ایوان به پهنای ۳۰ متر دارد که از جرز سنگی نامنظم و چهارگوش با اتاق های بزرگ و کوچک در پشت آن بنا تشکیل شده است. درب ورودی این کاروان سرا در قسمت شرق می باشد. سنگ های این کاروانسرا توسط ملات های گچی به یکدیگر وصل هستند. اما در قسمت هایی از سازه این کاروان سرا، ملات مورد استفاده قرار نگرفته است.

در منابع تاریخی دوره باستان، واژه پاسارگاد شیراز به کتاب تاریخ هرودوت بر می گردد. پاسارگاد، در کتاب هرودوت به یکی از اقوام باستانی ایران نسبت داده شده که جزو پارس ها بودند. هرودوت هخامنشیان را از این طایفه می داند. معنای واژه پاسارگاد به شکل “پارساگد” ذکر شده و معنای اردوگاه پارس ها را دارد. واژه پاسارگاد در دوره های بعد کاربردی نداشت.

محل مقبره کوروش و مجموعه باستانی نیز به نام دشت مرغاب شناخته شده بود. در گذر زمان بر روی این مکان نام پاسارگاد گذاشته شد. مجموعه باستانی پاسارگاد در تمامی فصول مورد بازدید گردشگران و جهانگردان قرار می گیرد. فصل بهار، بهترین زمان برای بازدید از مجموعه باستانی پاسارگاد می باشد. در فصل بهار به دلیل هوای معتدل و طبیعت زیبای شیراز، بیشترین گردشگران را به خود جذب می کند.

معماری پاسارگاد شیراز

معماری پاسارگاد شیراز و مجموعه باستانی آن از معماری مصر، یونان، ایران و بین النهرین تلفیق گرفته است. در آغاز دوره هخامنشی بناهایی ساخته شدند که متاثر از معماری اورارتو بودند.

همانطور که به شباهت مقبره کوروش به زیگورات چغازنبیل اشاره شد، لازم به ذکر است که معماری دوره های قبل از هخامنشی در ایران بر آن نیز اثر گذاشته است.

دیگر بناهای پاسارگاد نیز متاثر از معماری مصر و بین النهرین بودند. بنای پاسارگاد، به مادر سلیمان نیز مشهور بود که در دوره هخامنشی در میانه باغ بزرگ و سرسبز مقرر بود. دو کاخ با معماری ایرانی، تالار ستون دار و بزرگ در این محوطه بزرگ قرار داشت. نقشه تالار این بنا به حرف H  شباهت زیادی داشت.

 دو اتاق در دو سمت ایوان تالار بود و آب نماهایی که فواره های چشم نواز داشت در اطراف آن بنا مشاهده می شد. ساختمانی با کارکرد مذهبی در اطراف مقبره کوروش قرار داشت و در آستانه درگاه آن تصویری مشاهده می شد که به کوروش نسبت داده شده بود.

می توان گفت یکی از مهم ترین آثار تاریخی که از دوره هخامنشیان به جا مانده، مجموعه باستانی پاسارگاد است. مجموعه پاسارگاد در شیراز، شامل کاخ ها، مقبره های به جا مانده از دولت هخامنشیان است.

آثار باستانی و تاریخی

 همچنین عظمت تمدن هخامنشی را به رخ ایرانیان و جهانیان می کشاند. بناهای باستانی و پاسارگاد شیراز برای جهانگردان و گردشگران اهمیت و جذابیت بسیاری دارد. این شهر در فاصله زیادی از شیراز قرار گرفته است و برای رسیدن به آن باید مسیر طولانی را طی کنید.

شهر پاسارگاد تنها مقبره کوروش نیست و در اطراف آن کاخ ‌ها و آرامگاه های زیادی وجود دارد. با این حال مهم‌ ترین ساختمان این شهر، آرامگاه باشکوه و با جذبه  کوروش محسوب می‌شود.

بناهای که در شهر پاسارگاد  شیراز ساخته شده اند، به مرور زمان تخریب شده‌اند و به‌دلیل کم توجهی مسئولان، در وضعیت  خوبی به سر نمی برد. البته لازم به ذکر است که طی چند ساله گذشته برخی از ساختمان‌ها درحال مرمت و بازسازی هستند.

اطراف این شهر درخت‌کاری، چمن‌کاری و طراحی فضای سبز و… انجام شده که بسیار زیاد توانسته زیبایی و جذابیت چشم گیری را به پاسارگاد بازگرداند. سفر به پاسارگاد، بازدید از شهری تاریخی است که روزهای مهمی از ایران کهن را در دل دارد.

علاوه بر آرامگاه کوروش کبیر، با دیدنی‌های زیادی مواجه می‌شوید. اگرچه آن گونه که شایسته تاریخ پرافتخار ایران در زمان کوروش کبیر است، از پایتخت او حفاظت نشده است اما همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده است.

محوطه آرامگاه کوروش

آرامگاه کوروش، از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول پلکان آن می باشد. سه پله اول با ارتفاع یک متر و سه پله دوم با ارتفاع نیم متر ساخته شده است.

بعد از آن بخش دوم یا همان بنای اصلی آرامگاه مقرر است. همچنین روی سقف آرامگاه دو حفره بزرگ قرار دارد تا از فشار وارد شده روی سقف بکاهد و بر عمر بنا افزوده شود.

کل بنا که ارتفاع آن حدود ۱۱ متر است، از بلوک‌های سنگی تراش‌خورده ساخته شده است. این بلوک‌ها با بست‌های آهنی کنار هم قرار گرفته‌اند. بنای آرامگاه کوروش در عین سادگی خود بسیار مورد تحسین، باشکوه وجذاب است که در نگاه اول توجه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.

کاخ دروازه هم نمونه ای دیگر از بناهای مجموعه پاسارگاد شیراز محسوب می شود که سمت شرق آن قرار گرفته است. این کاخ نیز همانند سایر بناهای مجموعه پاسارگاد در حال حاضر به خرابه تبدیل شده است.

سقف این بنا با هشت ستون این که ارتفاع ۱۶ متر را در جای خود قرار داده است و در حال حاضر هیچ اثری از آنها نیست. اما همین ستونهای عظیم از شکوه و عظمت بنا نشان می دهد در این کاخ دو در اصلی و دو دره فرعی وجود دارد.

همچنین دو اتاق که ارتفاع آن ۹ متر است و دو طرف ورودی اصلی روی در کاخ دروازه در نظر گرفته شده که محل حضور نگهبانان می باشد. اتابکی در سده هفتم قمری در نزدیکی مقبره کوروش اقدام به ساخت مسجدی کرد که از سنگ های کاخ ها، در آن استفاده شده بود.

اثر تاریخی پاسارگاد شیراز

 آن طور که مشاهده شده، کوروش بزرگ در سال ۵۴۵ پیش از میلاد، زمانی که سارد که همان ترکیه امروزی است را تصرف کرد بسیار از بنای مرمرین شاهان متاثر شد.

وی در همان زمان تعدادی از اساتید لیدی را در پاسارگاد گماشته به کار کرد. طبق گواهی های بر جا مانده از مورخان یونانی و رومی، آنان پاسارگاد ساخته کوروش می دانستند.

این نظریه چند دلیل دارد. اول؛ مقبره کوروش بزرگ که توسط خود او ساخته شده بود، نشان دهنده این است که حتما توسط خود او بنا شده. ارتباط میان طراحی و نقشه، کاربرد نما پردازی در میان باغ و همچنین کاخ های دروازه از این نشانه ها است. دوم؛ نوع معماری مخصوصا شیوه سنگ تراشی ها و بست های پاسارگادی قدمتی بر معماری تخت جمشید از آغاز دوره داریوش شروع شد. این مورد نشان دهنده برگرفتن آن ها از سنت های ملل مختلف است.

 یکی دیگر از آثار به جا مانده در سال ۱۳۴۲ از پاسارگاد شیراز کشف شد. دو دیواره در ۱۵۰ متری غرب کاخ دروازه، از سنگ آهک قرار دارد  که پنج ردیف است وسه ستونی که شبیه بقایایی از یک پل دیده می شود.  

از این پل اطلاعاتی  در دسترس نیست اما  همان طور که به نظر  رسد،  بر روی آبراهه‌ ای که از رود پلوار منشعب شده، ساخته شده است. اما در زمان ساخت آن هم نظر قطعی موجود نیست. 

برخی اعتقاد دارند  که چون در راستای ورودی کاخ دروازه ساخته نشده، احتمالا مربوط به اواخر دوره هخامنشی و یا حتی بعد از آن است. در میان آثاری ملی که از پاسارگارد شیراز ثبت شده، موردی به نام محوطه مقدس نمایان است  که در منطقه ۱۲۰۰ متری شمال غرب پاسارگارد قرار دارد.

در پشت تپه ماهوری‌ های سنگی مشرف به دشت، محوطه دنجی است که در آن دو سکوی سفید رنگ سنگی و یک تپه مستطیلی وجود دارد.  

طبق مطالعات انجام شده این سکوهای سنگی در دوره کوروش به عنوان آتشدان برای آیین‌ها و مراسمات مذهبی استفاده می شدند. داخل هردو این سکوها خالی و شبیه اتاقک است. یکی از این سکو ها  با ارتفاع ۱۶٫۲ متر و دارای ۸ پله است که ظاهرا برای پادشاهان و افراد بلند مرتبه استفاده می شد که به روی آن می‌رفتند و در برابر آتش به دعا و نیایش مشغول می شدند. سکوی کوچک تر نسبت به دیگری ارتفاع کمتر دارد و حدود ۱۰٫۲ متر ی باشد. در فاصله ۱۲۰ متری غرب آتشدان‌ها، ساختار خشت و سنگ وجود دارد که در گذر زمان به تپه شبیه شده است.

دیدنی های پاسارگاد

این تپه پنج طبقه دارد که چهار طبقه اول آن از سنگ و طبقه آخر آن از جنس خشت ساخته شده است. طبق بررسی هایی که انجام شده نتیجه گیری آن این است که این ساختار در کنار آتشدان‌ها برای اجرای مراسمات مذهبی و یا قربانی‌ها استفاده می شده.

این شهر، معماری خاص و منحصر به ‌فردی داشته که با قدم گذاشتن در آن، می توانید تا حد زیادی متوجه آن شوید. مدارک و شواهدی که از باستان ‌شناسی باقی مانده نشان دهنده آن است که کوروش علاوه بر مشرف بودن به باغ، قصد داشته تا منطقه‌ای سرسبز از بیرون باغ را نیز تماشا کند. برای ساخت ساختمان های محوطه پاسارگاد از مصالحی مانند سنگ، آجر، خشت و چوب استفاده شده است. 

در پاسارگاد شیراز، برای پر کردن حفره‌های دیوار و لایه‌گذاری روی سکوها،  از خشت خام استفاده می شد. همچنین برای گرفتن سقف بناها از چوب استفاده می شد؛ به گونه ای که بعضی قسمت ها از تنه های کلفت درختان سرو مورد استفاده قرار گرفته است.

ملات این مصالح هم نوعی قیر طبیعی می باشد که باعث جلوگیری از نفوذ آب می شود.  از دیدنی های این منطقه باستانی می توان به آرامگاه کوروش، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، آرامگاه کمبوجیه، تل تخت اشاره کرد. همچنین  کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس، تنگه بلاغی، آب نماها و باغ شاهی نیز از دیدنی های این منطقه باستانی به شمار می رود.

همان طور که گفته شد منطقه باستانی پاسارگاد، پنجمین مجموعه ثبت شده در فهرست آثار میراث جهانی در ایران است که در طی جلسه یونسکو در تیر ماه سال ۱۳۸۳ در چین برگزار شد. همچنین به دلیل داشتن شاخص های زیاد با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی ثبت گردیده است. ‌ پاسارگاد در دشت مرتفع که ارتفاع آن به ۱۹۰۰ متر از سطح دریا رسیده در حصار قرار دارد.